ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΛΙΤΡΟΥΒΙΟ

Το Παλιό λιτρουβιό

Δεκέμβρης, ο μήνας που εορτάζεται η γέννηση του Κυρίου. Στην Μεσσηνία, που το κυριότερο προϊόν της είναι το ελαιόλαδο -και μάλιστα από τα καλύτερα   παγκοσμίως- οι αγρότες σταματάνε για λίγο το μάζεμα των ελιών, όπως απαιτούν οι εορτάσιμες αυτές ημέρες. Ας θυμηθούμε λοιπόν μια  ιστορία που έχει σχέση με μία από τις εκκλησίες του χωριού μας αλλά και με το μάζεμα των ελιών.

Είναι η ιστορία ενός παλιού λιτρουβιού των Παπουλίων.  Λειτουργούσε σε κτίριο -το οποίο υπάρχει και σήμερα- στην Ν.Α. πλευρά του χωριού μας, εκεί που ενώνεται ο δρόμος που έρχεται από Γλυφάδα με τον μικρό δρόμο που κατεβαίνει από τους Αγ. Αναργύρους και δίπλα σε πηγάδι που υπάρχει στη θέση αυτή. Ήταν ιδιοκτησία της  εκκλησίας Κοιμήσεως της Θεοτόκου και είχε κατασκευασθεί  από τους κατοίκους του χωριού με  σκοπό  τη συγκέντρωση  χρημάτων  ώστε  να κτισθεί  νέος ναός  και ο  ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου  να χρησιμοποιείται μόνον ως νεκροταφείο.

Το κτίριο που λειτούργησε για δεκαετίες ως ελαιοτριβείο της εκκλησίας.

Για το σκοπό αυτό, δηλαδή την κατασκευή του ελαιοτριβείου, το έτος 1926 με το εταιρικό συμβόλαιο 4324/3-8-1926 του συμβολαιογράφου Πύλου Αγησιλάου Γιαννόπουλου συνεστήθη εταιρεία από τους κατοίκους του χωριού. (Υπήρχε ελαιοτριβείο στο χωριό και πριν από αυτό της εκκλησίας, ήταν  ιδιοκτησίας Χρονά από Βλαχόπουλο  και λειτουργούσε στην νότια πλευρά του χωριού προς το γεφυράκι, όμως το έτος 1926 είχε σταματήσει να λειτουργεί. Το κτίριο αυτό αργότερα κατεδαφίσθηκε και στη θέση του ανεγέρθηκε και υπάρχει σήμερα η οικία του Αναστασίου Ανδρ. Πανταζόπουλου).

Το έτος 1928 το ελαιοτριβείο του χωριού ήταν έτοιμο και με το συμβόλαιο 5334/28-7-1928 δωρεάς εν ζωή, από την εταιρεία των κατοίκων περιήλθε στην κυριότητα του ιερού ναού  Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το συμβόλαιο αυτό είχε συντάξει ο πιο πάνω συμβολαιογράφος και είχε υπογραφεί στο καφενείο του Ιωάννη Πολυχρονόπουλου που στεγαζόταν σε οίκημα ιδιοκτησίας Νικολάου Δημ. Βασιλόπουλου (Μπασγκά), το οποίο οίκημα στη συνέχεια λειτούργησε ως κατοικία του ιδιοκτήτου του και της συζύγου του. Το οίκημα αυτό σώζεται μέχρι σήμερα, και είναι το χαμηλό σπιτάκι και βρίσκεται δίπλα από την οικία των κληρονόμων Κουκουλά Δημητρίου.

Το σπίτι του Νικόλα Βασιλόπουλου που λειτουργούσε ως καφενείο τη δεκαετία του 1920,(υπάρχει έως σήμερα). Σε αυτό υπεγράφη το συμβόλαιο με το οποίο, το 1928, περιήλθε, στην κυριότητα του ιερού ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου, το ελαιοτριβείο.

Τελικά από τη λειτουργία του ελαιοτριβείου της εκκλησίας σύμφωνα με όσα μου είχε διηγηθεί το 2006 ο, περίπου αιωνόβιος τότε, Πανταζόπουλος Ανδρέας του Αναστ.(+), είχε συγκεντρωθεί αρκετό λάδι το οποίο όμως άρπαξαν οι Ιταλοί την περίοδο της Κατοχής.(Σημειώνουμε ότι την περίοδο της γερμανικής Κατοχής η περιοχή μας υπαγόταν στους συμμάχους τους Ιταλούς και γι αυτό το λάδι αρπάχτηκε από αυτούς).

Η εκκλησία το έτος 1964 εκπλειστηρίασε το ελαιοτριβείο της για εξεύρεση χρημάτων προς κατασκευή του ναού των Αγίων Αναργύρων και με αυτό τον τρόπο περιήλθε αυτό στην κατοχή του Κουκουλά  Δημητρίου ο οποίος μετά από λίγα χρόνια το εκσυγχρόνισε και το λειτούργησε για μία περίπου δεκαπενταετία οπόταν και σταμάτησε να λειτουργεί οριστικά, (γύρω στο έτος 1985).

Αξίζει να αναφερθούμε στην ιστορία ενός λιθαριού του. Στο έδαφος υπήρχε λιθάρι οριζόντια τοποθετημένο  που λεγόταν κατωλίθι. Πάνω στο κατωλίθι υπήρχαν τρία ίδια αλλά μικρότερα λιθάρια τοποθετημένα κάθετα  που γύριζαν γύρω και επάνω σε αυτό και έσπαγαν τις ελιές που έπεφταν μέσα στην στρογγυλή λεκάνη, εντός της οποίας και ευρίσκονταν τα λιθάρια. Και τα τέσσερα ήταν πλακέ και ολοστρόγγυλα και έμοιαζαν, ας πούμε, κάπως σαν πολύ μεγάλες ρόδες αυτοκινήτου. Το σύστημα περιφοράς  των λιθαριών ήταν ιπποκίνητο (με άλογα).

Σύμφωνα με διήγηση του Νικολάου Ιωάν. Λεβέντη(+), λίγο πριν το 1950 υπήρξε ανάγκη να αντικατασταθεί το κατωλίθι. Οι τεχνίτες ελάξευσαν το νέο λιθάρι στην περιοχή «του Κατσούλη ο μύλος». Είχε διάμετρο γύρω στα 2 μέτρα, ύψος βάσης γύρω στα 80 εκατοστά, και στο κέντρο του τρύπα, όπου τοποθετήθηκε, όταν το πήγαν στον προορισμό του, ο άξονας του. Πώς να μεταφέρουν ένα τέτοιο λίθο δίχως μηχανήματα και μάλιστα όχι απλώς μεγάλη απόσταση αλλά και πολύ ανήφορο; Πέρασαν λοιπόν στο άνοιγμα του κέντρου του ολόκληρο κορμό κυπαρισσιού.  Το κυπαρίσσι τοποθέτησαν έτσι ώστε να βρίσκεται μισό από κάθε πλευρά του λιθαριού. Στα δύο μέρη του κορμού έδεσαν πολλές τριχιές και άρχισαν να το τραβάνε μ’ αυτό τον τρόπο όλοι οι άνδρες του χωριού το κατωλίθι.

 Το μετέφεραν σιγά- σιγά, λίγα μέτρα κάθε ημέρα. Για να το ανεβάσουν στον ανήφορο και να το βγάλουν στο δημόσιο δρόμο Παπουλίων - Πλατάνου στο ύψος του Αγιάννη, χρειάστηκαν περίπου δύο μήνες. Από εκεί το έφεραν μέσα σε μία ημέρα στη Χαλικούρα απέναντι από το χωριό. Χαλικούρα λεγόταν η στροφή που βρίσκεται απέναντι από το χωριό στο δρόμο προς Πλάτανο. Τραβώντας το πάντα με τα σχοινιά, όταν πλησίαζαν εκεί, από το βάρος ακουγόταν η βουή στο χωριό.  Από τη Χαλικούρα το μετέφεραν με τον ίδιο πάντα τρόπο  στο γεφυράκι και από εκεί ακολουθώντας πορεία βορειοανατολική το έφεραν στο ελαιοτριβείο.

       Για τη λειτουργία του ελαιοτριβείου αυτού αξίζει να επισημάνουμε και να σχολιάσουμε ότι ήταν μεγάλη απόφαση αλλά και μεγάλο επίτευγμα για ένα μικρό χωριό να λειτουργεί μια τέτοια επιχείρηση το έτος 1926, αλλά και δείχνει τι μπορεί να πετύχει η σύμπνοια ενός χωριού.

Τα χρόνια διαδέχτηκαν το ένα το άλλο,  εποχές ήλθαν και παρήλθαν, η πρόοδος της τεχνολογίας υπήρξε αλματώδης και  πολλά άλλαξαν και στο χωριό μας. Έτσι σήμερα το κοσμούν δύο υπερσύγχρονα εργοστάσια ελαιολάδου. Το ένα είναι του Κανάκη Ηλία.  Το άλλο είναι το Agrοpoly.

                                              26-12-2015   Χρόνια μας πολλά και καλά.

                                         Κείμενο-έρευνα: Κωνσταντίνα Παν. Λεβέντη