2η συνέχεια του 4ου κεφαλαίου
Τον Οκτώβριο του 1827 η ιστορική ναυμαχία του Ναυαρίνου καθορίζει οριστικά το μέλλον της επαναστατημένης Ελλάδας με την συντριβή του Ιμπραήμ πασά. Οι κάτοικοι –όσοι επιβίωσαν- ξαναγυρίζουν στα χωριά τους και προσπαθούν να ορθοποδήσουν.
Το ίδιο έτος 1827 εκλέγεται κυβερνήτης της Ελλάδος ο Ιωάννης Καποδίστριας. Επί διακυβερνήσεως του καταβάλλεται προσπάθεια να δημιουργηθεί πολιτειογραφικός πίνακας.
Με βάση λοιπόν τα στοιχεία των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γ.Α.Κ.) για την περίοδο αυτή, προκύπτει ότι στις αρχές του 1830 στα δύο χωριά Παπούλια κατοικούσαν 32 άνδρες και 31 γυναίκες χωρίς να υπολογίζονται τα παιδιά αγόρια και κορίτσια στα πιο πάνω νούμερα.
Την ίδια εποχή κάποια από τα κοντινά χωριά έχουν ως εξής:
Νίκλενα:(με αυτήν την ορθογραφία αναφέρεται στον πίνακα αυτό) 41 άνδρες και 38 γυναίκες
Πλάτανος: 15 άνδρες και 13 γυναίκες
Βλαχόπουλο: 124 άνδρες και 122 γυναίκες
Σουμάναγα: 36 άνδρες και 23 γυναίκες.
Την ίδια περίπου εποχή, (1829-1830), διενεργείται πληθυσμιακή έρευνα από την επιστημονική γαλλική αποστολή που ακολουθούσε το στράτευμα του στρατηγού Μαιζών. Tα πληθυσμιακά της δεδομένα δημοσιεύτηκαν στο Παρίσι το 1834 και βρίσκονται στο γεωγραφικό σύγγραμμα του Bory de Saint-Vincent, “Expedition Seientifique de la Moree”, Paris 1834. Από το σύγγραμμα αυτό προκύπτουν τα εξής στοιχεία για τον πληθυσμό των Παπουλίων και των γύρω χωριών:
Όνομα χωριού
| Οικογένειες |
Kato-Papouli (Κάτω Παπούλι)
|
8
|
Apano-Papouli (Απάνω Παπούλι)
|
8
|
Platanos (Πλάτανος)
|
5
|
Alikhotsa (Αλη Χότζα)
|
3
|
Niklena (Ίκλενα)
|
17
|
Kato-Krommydi ( Κάτω Κρεμμύδι)
|
7
|
Apano-Krommydi (Απάνω Κρεμμύδι)
|
4
|
Pispisia (Πισπίσια)
|
12
|
Souman-Aga (Σουμάν Αγά= σημερινό Κορυφάσιο)
|
7
|
Nassa (Νάσια)
|
-
|
Kondinou (Κοντινού)
|
-
|
Το Λουτρό, που το 1815 εμφανιζόταν ως οικισμός, δεν αναφέρεται στην έρευνα αυτή. Να υποθέσουμε ότι είχε ήδη διαλυθεί; Έτσι πρέπει να είναι αφού εδώ οι Τούρκοι είχαν τα λουτρά τους και η Ελλάδα είχε πλέον ελευθερωθεί.
Επίσης τα χωριά Νάσια και Κοντινού,(ως Κουδινού το είχε καταγράψει ο Πουκεβίλ το 1815), αναφέρονται, αλλά δίχως στοιχεία για τον πληθυσμό τους.
Το 1830 καλούνται οι δημογέροντες της επαρχίας Νεοκάστρου στο Διοικητήριο της Μεθώνης για την εκλογή δικαστικών συμβούλων. Το χωριό εκπροσωπείται από τον Πανάγο Τζαγκλή (Τσαγκλή), που ήταν δημογέροντας των χωριών Νίκλενας, Παπουλίων, Πλατάνου, Πισπίσσα, Νάσσα, Κοντινού, Κρεμμυδίων και Κουκουνάρας. (Γ.Α.Κ. Υπ. Δικ. 25-10-1830)
Το 1831 δολοφονείται ο κυβερνήτης Καποδίστριας και έρχεται βασιλέας, ο Όθων. Η χώρα διαιρείται σε 10 νομούς που περιλαμβάνουν συνολικά 42 επαρχίες.
Ένας εκ των νομών, είναι ο νομός Μεσσηνίας και αποτελείται από πέντε επαρχίες, (Ολυμπίας, Τριφυλίας, Μεθώνης, Μεσσήνης, Καλαμών). Μητρόπολις, δηλαδή πρωτεύουσα του νομού ορίζεται η Αρκαδία (Κυπαρισσία) όπως αναφέρεται στο Φ.Ε.Κ.12/6-4-1833.
Το 1836 καταργείται το νομαρχιακό σύστημα και στη θέση του συστήνονται 30 διοικήσεις και 19 υποδιοικήσεις. Έτσι συστήνεται και η διοίκηση Πυλίας και έδρα της ορίζεται η Πύλος όπως αναφέρεται στο Φ.Ε.Κ. 28/21-6-1836. (Από το 1828 το κάστρο εγκαταλείπεται ως τόπος κατοικίας, οι Έλληνες κατοικούν τη νέα πόλη που χτίζουν οι Γάλλοι και η οποία από το 1833 ονομάζεται επίσημα Πύλος[1]).
Το ίδιο έτος, 1836, δημοσιεύονται πίνακες με δήμους και οικισμούς. Ένας από τους δήμους που δημιουργήθηκαν είναι και ο δήμος Κορυφασίου και αποτελείται από τα εξής χωριά: Ίκλενα, Ρωμανού, Πετροχώρι, Γουβαλοβορά, Σχοινόλακα, Οσμάναγα, Πλάτανος, Άνω Παπούλια, Κάτω Παπούλια, Πισάσκι, Μύλος του Καλέλη και Ιχθυοτροφείο της Γιάλοβας. (Φ.Ε.Κ. 80/28-12-1836 Παράρτημα σελ.22.)
Ορίζονται και δήμαρχος και δημ. εισπράκτορας οι Ν. Μπόμπολας και Α. Λαμπρακόπουλος αντίστοιχα.
Τα χωριά Καραμανώλη, Πάνω και Κάτω Κρεμμύδια υπάγονται στο δήμο Χανδρινού, (Αιγάλεω αναφέρεται στο πιο πάνω Φ.Ε.Κ.), το Βλαχόπουλο υπάγεται στο δήμο Χατζή, (Βουφράσιον αναφέρεται στο ίδιο Φ.Ε.Κ.), το χωριό Νάσια στο δήμο Σκάρμιγκα.
Το 1840 μειώνονται οι δήμοι της Πυλίας από 13 σε 5. Όλα τα χωριά του δήμου Κορυφασίου αλλά και κάποια των δήμων Αιγάλεω και Πηδάσου υπάγονται στο δήμο Πύλου. Έτσι λοιπόν ο δήμος Πύλου αποτελείται από την Πύλο και τα εξής χωριά: Πύλα, Μύλο Χουσεϊναγά, Αποθήκη Γιάλοβας, Κυνηγού, Μονή Αγ. Νικολάου, Νήσο Σφακτηρία, Ίκλενα, Ρωμανού, Πετροχώρι, Γουβαλοβορά, Σχινόλακα, Οσμάναγα, Πλάτανο, Άνω Παπούλια, Κάτω Παπούλια, Πισάσκι, Μύλο Πισπίσια, Μύλο Καλέλη, Μύλο Καραμανώλη, Ιχθυοτροφείο Γιάλοβας, Άγιο Ηλία, Καντιλισκέρι, Λέζαγα, Κουκουνάρα, και Αβαρινίτσα (ΦΕΚ 22/18-12-1840). Στο Φ.Ε.Κ. αυτό παρατηρούμε ότι αντί για «Καραμανώλη» αναφέρεται «Μύλος Καραμανώλη». Στο βιβλίο του κ. Σταύρου Δημ. Χαντζή «Σαν την πριγκίπισσα των ονείρων μου» διαβάζουμε ότι μύλος Καραμανώλη ονομάστηκε ο μύλος του αγά του Λουτρού και ότι αυτός ήταν απέναντι από την πηγή του Λουτρού.
Το 1844 γίνεται απογραφή πληθυσμού. Τα Παπούλια και τα γύρω χωριά εμφανίζονται με τον εξής πληθυσμό:
Όνομα χωριού
|
κάτοικοι
|
Άνω Παπούλια
|
40
|
Κάτω Παπούλια
|
45
|
Καραμανόλη
|
87
|
Πλάτανος
|
40
|
Ικλενα
|
156
|
Άνω Κρεμίδι
|
75
|
Κάτω Κρεμίδι
|
90
|
Οσμάναγα
|
222
|
Πισάσκι
|
22
|
Πισπίσια
|
69
|
Νάσια
|
25
|
Βλαχόπουλο
|
460
|
(Αναγράφω τα χωριά με την ορθογραφία που εμφανίζονται στην απογραφή.)
Από τον πίνακα προκύπτει ότι αυξάνεται πληθυσμιακά το Καραμανώλη.
Το 1845 καταργείται το σύστημα διοικήσεων και υποδιοικήσεων και η χώρα διαιρείται πάλι σε νομούς (10) και επαρχίες (49) (Φ.Ε.Κ. 32/8-12-1845). Η διοικητική αυτή διαίρεση διατηρήθηκε, με μικρές παραλλαγές, σχεδόν μέχρι το 1900. Σύμφωνα με τη διαίρεση αυτή, ο νομός Μεσσηνίας αποτελείται από πέντε επαρχίες μια εκ των οποίων είναι αυτή της Πυλίας στην οποία ανήκει και ο δήμος Πύλου. Τα Παπούλια όπως και τα γύρω του χωριά Πλάτανος, Ίκλενα, Καραμανώλη, Οσμάναγα (το σημερινό Κορυφάσιο) συνεχίζουν να υπάγονται στο δήμο αυτό.
Τα Κάτω Παπούλια πρέπει να φθίνουν σταδιακά, απεναντίας με τα Άνω, που ως χωριό πρέπει να ισχυροποιούνται.
Από αυτή την εποχή ή ίσως από ενωρίτερα τα (Άνω) Παπούλια έχουν και εκκλησία, την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, δηλαδή το σημερινό νεκροταφείο. Δεν είναι γνωστό το πότε κτίστηκε, αλλά ο μαντρότοιχος του νεκροταφείου στη δυτική πλευρά φέρει χαραγμένη τη χρονολογία 1846. Αν ο μαντρότοιχος κτίστηκε μετά από τον ναό όπως είναι το πιο λογικό, τότε προφανώς ο ναός υπήρχε πριν από το έτος αυτό.
Φτάνουμε στο 1851, χρονολογία για την οποία προκύπτουν σημαντικά στοιχεία από το βιβλίο «Τα Ελληνικά» του Ιάκωβου Ραγκαβή. Σύμφωνα με αυτό λοιπόν βρίσκουμε τα εξής στοιχεία για τα Παπούλια και τα γύρω χωριά του δήμου Πύλου της επαρχίας Πυλίας.
Όνομα χωριού
|
Οικογένειες
|
Κάτοικοι
|
Άνω Παπούλια
|
10
|
40
|
Κάτω Παπούλια
|
9
|
30
|
Καραμανόλι
|
23
|
109
|
Πλάτανος
|
4
|
43
|
Οσμάναγα
|
52
|
243
|
Ίκλενα
|
36
|
155
|
Γειτονικά χωριά που ανήκουν στο δήμο Βουφρασίου:
| ||
Βλαχόπουλο
|
78
|
470
|
Πισπίσια
|
15
|
62
|
Νάσια
|
4
|
25
|
Άνω & Κάτω κρεμμύδι
|
37
|
114
|
Σύμφωνα πάντα με όσα αναφέρει ο Ι. Ραγκαβής στην περιοχή καλλιεργούνται δημητριακά, καπνός, οίνος και λίγες ελιές. Υπήρχαν δηλαδή άρτος - οίνος- έλαιο, βασικά είδη διατροφής, και καπνός, η αγαπημένη συνήθεια των Ελλήνων.
Το έτος 1852 με Βασιλικό διάταγμα διορίζεται κοινός ειδικός πάρεδρος των δύο χωριών Καραμανώλη και Παπουλίων ο Παναγιώτης Τζαμουράνης. Στο Φ.Ε.Κ. 13/21-3-1852 που δημοσιεύτηκε ο διορισμός του, αναφέρεται ως πάρεδρος «… των χωριών Καραμανώλη και Επάνω Παπούλια ….» χωρίς καμία αναφορά στα Κάτω Παπούλια σαν να μην υπήρχαν πλέον. Όμως στη συλλογή του Μ. Φερέτου (στα Γενικά Αρχεία του Κράτους /Αρχεία Ν. Μεσσηνίας) αναφέρεται ότι τα Άνω και Κάτω Παπούλια κατά την απογραφή του 1860 είχαν 55 κατοίκους».
Τα χρόνια περνούν και οι κάτοικοι των Κάτω Παπουλίων μετοικούν όλοι. Πριν το τέλος του 19ου αιώνα το χωριό εγκαταλείπεται πλήρως. Το πότε ακριβώς εγκαταλείφθηκε δεν είναι γνωστό, πρέπει όμως να συνέβη μετά το 1860 και πριν το 1879 διότι στην απογραφή του έτους αυτού (1879), δεν εμφανίζεται. Στο βιβλίο του κ. Σταύρου Δ. Χαντζή «…Σαν την πριγκίπισσα των ονείρων μου» σελ. 14 Αθήνα 1998, αναφέρεται ότι το έτος 1860 το χωριό απεγράφη για τελευταία φορά, και ότι στη συνέχεια οι κάτοικοι το εγκατέλειψαν λόγω θανατηφόρου επιδημίας και μετώκησαν στα Άνω Παπούλια και στο Καραμανώλη. Όπως και να έχει το θέμα σχετικά με το ακριβές χρονικό σημείο ερήμωσης του, οι δεσμοί μεταξύ των (Άνω) Παπουλίων και του παλιού χωριού ως ακατοίκητου πλέον, πρέπει να έμειναν για αρκετές δεκαετίες ισχυροί. Ο Πάνος Νικ. Λεβέντης γεννημένος το 1907 εδιηγείτο ότι πολλές νύχτες πήγαινε με τον πατέρα του και κοιμόταν στην ύπαιθρο στο Παλιοπάπουλο για να βοσκήσει, όπως έλεγε, το άλογο. Προφανώς οι πραγματικοί λόγοι ήταν άλλοι, οι μνήμες ενός χωριού που τους ακολουθούσαν από γενιά σε γενιά.
Καθώς περνούν τα χρόνια οι απογραφές γίνονται συστηματικές. Σύμφωνα λοιπόν με αυτές των ετών 1879, 1889, 1896, και 1907 ο πληθυσμός του χωριού, ως ένα χωριό πλέον και των διπλανών του έχει ως εξής:
Κάτοικοι ανά έτος απογραφής
| ||||
Όνομα χωριού
|
1879
|
1889
|
1896
|
1907
|
Παπούλια
|
78
|
105
|
138
|
179
|
Καραμανώλη
|
174
|
220
|
268
|
319
|
Ίκλενα
|
220
|
259
|
318
|
357
|
Πλάτανος
|
63
|
100
|
139
|
136
|
Οσμάναγα(=Κορυφάσιο)
|
281
|
436
|
421
|
571
|
*Πισπίσια
|
141
|
189
|
222
|
249
|
**Κρεμμύδια (Άνω+Κάτω)
|
263
|
91
|
324
|
358
|
***Βλαχόπουλο
|
802
|
925
|
1125
|
1222
|
* Στο βιβλίο «Γεωγραφική, Διοικητική και Πληθυσμιακή εξέλιξις της Ελλάδος 1821-1971» Μιχαήλ Χουλιαράκη από το οποίο έχουν ληφθεί τα στοιχεία του πίνακα, αναφέρεται ότι οι 141 κάτοικοι που εμφανίζονται το έτος 1879 αφορούν τα χωριά Πισπίσια και Νάσια μαζί. Κατά συνέπεια μέχρι το έτος αυτό το χωριό Νάσια πρέπει να υπήρχε.
**Στον πιο πάνω πίνακα, (από το προαναφερόμενο βιβλίο), παρατηρούμε ότι αναγράφεται στα Κρεμμύδια για το έτος 1889 πολύ μικρός πληθυσμός(91 κάτοικοι) εν σχέσει με τα άλλα έτη. Ίσως λόγω αριθμητικού λάθους, ή ίσως να αφορούσε πληθυσμό του ενός από τα δύο χωριά.
*** Στο ίδιο βιβλίο, από το οποίο έχουν ληφθεί τα στοιχεία του πίνακα, οι 802 κάτοικοι του έτους 1879 και ο 925 κάτοικοι του έτους 1889 εμφανίζονται ως το άθροισμα του πληθυσμού των χωριών Βλαχόπουλου, Κούμαρου και Σγουρόκαμπου, οι 1125 κάτοικοι του έτους 1896 ως το άθροισμα του πληθυσμού των χωριών Βλαχόπουλου και Κούμαρου, ενώ στους 1222 κατοίκους του έτους 1907 αναγράφεται μόνο το Βλαχόπουλο.
Από το 1899 η χώρα αποτελείται από 26 νομούς (νόμος ΒΧΔ΄/1899). Ο νομός Μεσσηνίας αποτελείται από τις επαρχίες Καλαμών, Μεσσήνης και Πυλίας.
Με την ανατολή του νέου αιώνα, του 20ου, και κατά την διάρκεια των πρώτων δεκαετιών αυτού, και ιδίως των δύο πρώτων, το μεταναστευτικό ρεύμα των Ελλήνων (που είχε ήδη ξεκινήσει από τον 19ο αιώνα), εκτοξεύεται στα ύψη. Στους πρωτοπόρους της μετανάστευσης συμπεριλαμβάνονται και οι κάτοικοι των νομών Μεσσηνίας -Αρκαδίας -Λακωνίας. Από τα Παπούλια αποδημούν για την Αμερική ο Φώτης Ζαχαρόπουλος και η Γιαννούλα θυγατέρα Αγγελή Λατζούνη.
Το Κεφάλαιο 4 συνεχίζεται Ιούλιος 2013
Έρευνα – κείμενο: Κωνσταντίνα Π. Λεβέντη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου