ΠΑΛΙΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ

Μια παλιά ρήση λέει: “Καινούργιο δρόμο διάβαινε, παλιό μην τον αφήνεις”. Ας δούμε λοιπόν την ιστορία δρόμων παλιών, που συνέδεαν τα Παπούλια με τα  κοντινά χωριά, αλλά και τοπωνυμίων.

Αραμπόστρατα 

Όπως προκύπτει και από το όνομα ήταν δρόμος, δρόμος αμαξωτός της εποχής του, και συγκεκριμένα δρόμος  αραμπάδων. [Ο αραμπάς ήταν τετράτροχη ξύλινη βαριά άμαξα που την έσερναν συνήθως βόδια και ήταν βασικό μεταφορικό μέσο επί Τουρκοκρατίας αλλά και μεταγενέστερα.]

Άρχιζε από το βουνό του Μαγκλαβά και ακολουθώντας σχετικά ευθεία πορεία κατέληγε στη θάλασσα.

Δημιουργήθηκε επί Τουρκοκρατίας με κύριο σκοπό την μεταφορά ναυπηγήσιμης ξυλείας από το Μαγκλαβά στο λιμάνι της Πύλου για φόρτωση σε πλοία.

Κάποια τμήματά της έχουν ενσωματωθεί στον σημερινό δρόμο που συνδέει  Βλαχόπουλο– Παπούλια– Πλάτανο- Κορυφάσιο, ενώ άλλα έχουν μείνει ως αγροτικοί δρόμοι, ή έχουν επικαλυφθεί από αγροτικούς δρόμους που δημιουργήθηκαν.  Τμήμα της ήταν για παράδειγμα ο παράδρομος που ξεκινάει, πλησίον του εργοστασίου AGRO.POLY, στην πορεία του  διασταυρώνεται, λίγο έξω από τα Παπούλια, με το δρόμο προς Γλυφάδα, συνεχίζοντας συναντά, λίγο πριν από το εργοστάσιο  Κανάκη, τον δρόμο από Παπούλια προς Πλάτανο στον οποίο ενσωματώνεται και χωρίζεται πάλι λίγο πιο κάτω, όταν ο σημερινός δρόμος στρίβει προς τα δεξιά.  Τμήμα της αραμπόστρατας  συναντάμε εκ νέου, ως αγροτικό δρόμο, στο σημείο της γεώτρησης από την οποία υδρεύεται ο Πλάτανος. Συνεχίζοντας περνούσε από τις εξής σημερινές θέσεις: Ξυλέικα, (εκεί που υπάρχει πηγάδι και υπήρχε, τουλάχιστον ως τη δεκαετία του 1970, ελαιόδενδρο πολλών αιώνων και με πολύ χονδρό κορμό γνωστό ως   “η Καντροναίικη ελιά”). Έξω από τον Πλάτανο, στην δεξαμενή αριστερά μετά τα Βελισαραίικα, (Βελισαραίικα λέγεται το σημείο που, με κατεύθυνση προς Πύλο, ενώνονται οι δρόμοι Πλατάνου και Ίκλαινας). Στη δεξαμενή λίγο πριν το Κορυφάσιο, (η δεξαμενή βρίσκεται αριστερά  του δρόμου και δεν είναι ορατή από αυτόν).  Στη συνέχεια, περνώντας από τη θέση που βρίσκεται σήμερα το Κορυφάσιο κατευθυνόταν  προς θάλασσα. Ο συγχωριανός μας Λεωνίδας Πολυχρονόπουλος θυμάται ότι η αραμπόστρατα στην αρχή του Κορυφασίου, λίγο πριν το ναό του Αγίου Χαραλάμπους, χωριζόταν σε δύο δρόμους, που, με κατεύθυνση νοτιοδυτική, κατέληγαν στην θάλασσα.

Δρόμος του Κισσού

Ξεκίναγε λίγο έξω από τα Παπούλια, μετά το “Γεφυράκι”, εκεί που είναι σήμερα το σπίτι του Αναστασίου Πόγκα και έφτανε στο χωριό Καραμανώλη(σήμερα Γλυφάδα) και συγκεκριμένα στην Β.Δ. άκρη του. Είχε σχετικά ευθεία πορεία και ήταν ο δρόμος που συνέδεε τα δύο χωριά  άγνωστο από πότε. Πιθανόν από όταν άρχισε να σχηματίζεται το χωριό Καραμανώλη.

Το όνομα πιθανότατα οφείλεται στο αναρριχητικό φυτό “κισσός” που υπήρχε σε αφθονία στα πυκνά δένδρα του ρέματος από το οποίο διερχόταν ο δρόμος.

Εγκαταλείφθηκε την δεκαετία του 1960, όταν δημιουργήθηκε, ανατολικότερα αυτού, ο σημερινός δρόμος.

Δρόμος για την Ίκλαινα

Για την Ίκλαινα οι κάτοικοι ακολουθούσαν το δρόμο που ένωνε τα χωριά Άνω  και Κάτω Παπούλια ((σήμερα Παπούλια και τοπωνύμιο  Παλιοπάπουλο ή Παπουλόβρυση ή Αϊ-Γιάννης αντίστοιχα). Έναντι του εργοστασίου Κανάκη ο δρόμος κατευθυνόταν αριστερά στον κατήφορο όπως και σήμερα, αλλά οι διερχόμενοι, πριν φτάσουν στο Παλιοπάπουλο, κατευθύνονταν προς Ίκλαινα, καταλήγοντας στη βόρεια πλευρά της.

Τον δρόμο αυτό πολλοί θυμούνται και χρησιμοποίησαν  έως την δεκαετία του 1950, με τα πόδια ή επάνω στα ζώα τους, που ήταν τα μεταφορικά μέσα της εποχής, για να πάνε στον γιατρό της Ίκλαινας  Ιωάννη Γεωργόπουλο.

Δρόμος προς τα Κρεμμύδια

Για  να οδηγηθούν εκεί οι κάτοικοι ακολουθούσαν την διαδρομή Άγιο Αθανάσιο- Φονικό-  Αμπάζι- Κρεμμύδια.

Δρόμος προς Πισπίσια(σήμερα Μυρσινοχώρι)

Ακολουθούσαν την διαδρομή Μπέγαινα-Φτερόλακα-Λάμια, κατέβαιναν στο ποτάμι και περνώντας στην απέναντι πλευρά οδηγούνταν εις Πισπίσια αλλά και Χώρα αν ήθελαν να συνεχίσουν.

Λουτρό

Βρίσκεται Δ.- Ν.Δ. του χωριού σε απόσταση περίπου 1,5 χιλιομέτρου. Εδώ υπήρχε πηγή με πάρα πολύ νερό που έρεε ελεύθερο μέχρι και τη δεκαετία του 1960, αλλά τότε δεσμεύτηκε για την υδροδότηση του παραθαλάσσιου χωριού Ρωμανού.

 Την περίοδο της Τουρκοκρατίας το νερό της πηγής χρησιμοποιείτο, σύμφωνα με αφηγήσεις, για να τροφοδοτεί χαμάμ, δηλαδή λουτρά των Τούρκων που υπήρχαν στην θέση αυτή. Πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι σε όλες τις καταγραφές η θέση αυτή αναφέρεται ως “Λουτρό”, δηλαδή με ελληνικό και όχι τουρκικό όνομα. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να υπήρχαν λουτρά και πριν από την Τουρκοκρατία, αν σκεφτούμε μάλιστα ότι τόσο οι Βυζαντινοί όσο και οι Ρωμαίοι επιδίδονταν στην κατασκευή τους.

 Βόρεια των λουτρών, σε απόσταση περίπου 500 μέτρων, υπήρχαν χαλάσματα κτισμάτων και έτσι, (Χαλάσματα), προσφωνείται το σημείο αυτό σήμερα. Ήταν ο μαχαλάς των Τούρκων.

Το έτος 1815, στον σχετικό πίνακα του περιηγητή Πουκεβίλ, το Λουτρό εμφανίζεται ως οικισμός με αρκετές οικογένειες, όμως στην πληθυσμιακή έρευνα του έτους 1829-1830 που πραγματοποίησε γαλλική αποστολή,  δεν αναφέρεται. Ίσως είχε εγκαταλειφθεί  με την αποχώρηση των Τούρκων, εφ΄ όσον άλλωστε ήταν  μαχαλάς τους.

Του Αράπη η βρύση ή του Αράπη το σπίτι

Βρίσκεται σε απόσταση 1 περίπου χιλιομέτρου βόρεια του χωριού στον αγροτικό δρόμο προς Σπαρτόραχη. Σήμερα είναι απλώς τοπωνύμιο, αλλά στο παρελθόν  υπήρξε τόπος κατοικίας.

Σύμφωνα με την παράδοση εδώ κατοικούσε Αιγύπτιος Άραβας, στρατιώτης του Ιμπραήμ, που αποκλείστηκε στην περιοχή μετά την ναυμαχία του Ναβαρίνου το 1827 και την εν συνεχεία απελευθέρωση της Ελλάδος, και από αυτόν, (Άραψ-Αράπης), πήρε το όνομά του το τοπωνύμιο. Καλλιεργούσε την περιοχή, υδρευόταν από την πηγή που υπάρχει έως και σήμερα και είχε χτίσει το σπιτάκι του, (του οποίου έως πριν κάποια χρόνια υπήρχαν ερείπια, κυρίως σπασμένα χοντρά χειροποίητα κεραμίδια, τα οποία και εγώ θυμάμαι, κρυμμένα κάτω  από φτέρες και άλλους θάμνους), ένα επίπεδο χαμηλότερα από το σημείο που σήμερα βρίσκεται μικρό εικονοστάσι, (δηλαδή εκεί όπου περνούσε ο δρόμος προς Σπαρτόραχη πριν ανοιχτεί με μπουλντόζα ο σημερινός).

Ο εγκαταστημένος εδώ στρατιώτης του Ιμπραήμ φονεύθηκε και την περιοχή  που καλλιεργούσε κατέλαβαν Ζαχαροπουλαίοι.

(Πηγή) Μπολιάρη

Βρίσκεται επίσης βόρεια του χωριού, στη βόρεια πλευρά του λόφου της Σπαρτόραχης, σε απόσταση περίπου 1,5 χιλ. από το χωριό. (Στη νότια πλευρά του ίδιου λόφου είναι του Αράπη η βρύση). Εδώ υπάρχει πηγή με αρκετό νερό το οποίο δεσμεύτηκε τη δεκαετία του 1970 για την υδροδότηση των Παπουλίων, αλλά εγκαταλείφθηκε αργότερα όταν το χωριό υδροδοτήθηκε από τη γεώτρηση στη θέση Μεγάλη Πέτρα το 1996.

Η θέση Μπολιάρη περιβάλλεται από δάσος και τη σκιάζουν μεγάλα πλατάνια και άλλα δέντρα. Σύμφωνα με  αφηγήσεις γερόντων στον Νικόλαο Παν. Λεβέντη, πριν από δεκαετίες, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρχε εδώ μικρός οικισμός  και λουτρά των Τούρκων, και στο όνομα κάποιου αξιωματούχου τους οφείλει η πηγή, αλλά και η περιοχή, το όνομά της.

Παλιοκαστράκι-  οικισμός και σπηλιά του Δούκα

Στη θέση Παλιοκαστράκι, λίγο πριν ενώσουν τα νερά τους ο χείμαρρος Παλιόλαζος και το μικρό ποτάμι Παλιόκαστρο, (όπου εκβάλουν τα νερά τους, του Αράπη η βρύση και η πηγή του Μπολιάρη αντίστοιχα ), υπήρξε μικρός οικισμός στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αποτελούμενος από 3-4 οικογένειες. Ήταν ο οικισμός του Δούκα χωρίς να είναι γνωστό αν το όνομα Δούκας ήταν βαπτιστικό όνομα ή επώνυμο. Πάντως την εποχή εκείνη συναντάμε συχνά το όνομα αυτό και ως βαπτιστικό.

Τα σπίτια του οικισμού βρίσκονταν επί της υπερυψωμένης θέσης χαμηλού λοφίσκου. Στο κέντρο του υψώματος πρέπει να υπήρχε  κενό, (υπόγειο σπήλαιο), μεγάλου βάθους, διότι, όπως μου είχε διηγηθεί ο Νίκος Ιωάν.  Λεβέντης(Αυστραλέζος), κατέβαζαν, ως νεαρά παιδιά, στο κενό καλάμι μήκους 6-7 μέτρων και δεν εύρισκε έδαφος.

Η ονομασία “παλιοκαστράκι” δείχνει ότι παλαιά  πιθανόν να υπήρχε εκεί κάποια οχύρωση σαν μικρού κάστρου.

 Στη βάση του λοφίσκου  βρίσκεται σπήλαιο μετρίου μεγέθους γνωστό ως «η σπηλιά του Δούκα». Ίσως και να χρησιμοποιήθηκε αυτή ως κρησφύγετο της οικογένειας αυτής.

Οι κάτοικοι του οικισμού αυτού, σύμφωνα με την παράδοση, (αφηγήσεις γερόντων, πριν από δεκαετίες στον Νικόλαο Παν. Λεβέντη), δολοφονήθηκαν από στρατιώτες του Ιμπραήμ το 1825, όταν περιήλθε εις γνώση  αυτών ο οικισμός τους.

Η σπηλιά δεν είναι σήμερα προσβάσιμη δεδομένου ότι περιτριγυρίζεται από πυκνό λόγγο με μεγάλα δέντρα και θάμνους. Στο σημείο που υπήρξε ο οικισμός μπορεί να οδηγηθεί κάποιος από το δρόμο της Σπαρτόραχης αφού κινηθεί προς τη συμβολή των δύο μικρών ποταμών και φτάσει σ’ εκείνο το σημείο του από το οποίο να βλέπει και το ποτάμι του Παλιόκαστρου..

Η περιοχή αυτή ανήκε και την καλλιεργούσαν Λεβενταίοι και τα ίχνη του οικισμού, (θεμέλια σπιτιών και πέτρες από τους κατεστραμμένους τοίχους), ήταν ορατά μέχρι το τέλος σχεδόν του 20^ου  αιώνα.

Θεωρώ πολύ πιθανόν ο οικισμός του Δούκα να  ήταν το χωριό που εμφανίζεται καταγεγραμμένο από τον Γάλλο περιηγητή Πουκεβίλ το 1815 ως Κουδινού(Κοντινού), το οποίο χωριό δεν εμφανίζεται σε καμία άλλη  καταγραφή, προγενέστερη ή μεταγενέστερη.[Οι λόγοι που οδηγούν  σε αυτή την εικασία αναφέρονται στο βιβλίο μου ΠΑΠΟΥΛΙΑ].

Νάσια

Το Νάσια ήταν χωριό που εμφανίστηκε λίγο πριν το πέρας της Τουρκοκρατίας και διαλύθηκε πριν το 1900 μένοντας ως τοπωνύμιο. Βρίσκεται βόρεια των Παπουλίων απέναντι από τη Σπαρτόραχη. Μεταξύ Σπαρτόραχης και Νάσια υπάρχει το ποτάμι Παλιόκαστρο και η απόσταση από Παπούλια έως Νάσια πρέπει να είναι γύρω στα 2 χιλ.   Πιο κοντά βρίσκεται στου Πισπίσια (σήμερα Μυρσινοχώρι) παρά στα Παπούλια.

Σήμερα, που οι παλιοί δρόμοι έχουν σβήσει, διότι ήταν για πεζούς και ζώα μόνον, στο Νάσια δεν υπάρχουν ιδιοκτησίες Παπουλαίων, όμως παλαιότερα, μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, είχαν εδώ ιδιοκτησίες και έφερναν τα ζώα τους για βοσκή. Πρέπει να υπήρχε ιδιαίτερος δεσμός με την περιοχή αυτή όπως προκύπτει και από τη φράση «Παπούλια μου και Νάσια μου και Παλιοκοτσιρίστρα» που ανέφεραν και έφτασε έως επί των ημερών μας.

 Ενδεικτικό των  συνθηκών δουλειάς, κούρασης αλλά και δύναμης των  ανθρώπων της εποχής εκείνης είναι και το εξής περιστατικό. Ο Νικόλας Ανασ. Λεβέντης είχε  αμπέλι στο Νάσια.  Το τρύγαγε,  πάταγε τα σταφύλια εκεί, και τον μούστο μετέφερε στα Παπούλια. Αναφέρεται λοιπόν ότι ένα φθινόπωρο τον μούστο, γύρω στις 50 οκάδες(=64 περ. κιλά), μετέφερε, φορτωμένη στην πλάτη της, η γυναίκα του Κωνσταντίνα, περνώντας  το ποτάμι του Παλιόκαστρου, το ρέμα του Παλιόλαζου και ακολουθώντας διαδρομή από διαδοχικούς ανήφορους και κατήφορους. Στο φορτίο της πρέπει να προστεθεί και το βάρος του ογκώδους ξύλινου βαρελιού που περιείχε τον μούστο.

Το χωριό του Νάσια κατά την παράδοση διαλύθηκε λόγω της Γκριντάφως, γυναίκας γκρινιάρας που έσπερνε διχόνοια και με τη συμπεριφορά της δημιουργούσε προβλήματα στο χωριό.

Στρογγυλάδι

Είναι θέση βόρεια του χωριού στον ποταμό Παλιόκαστρο πριν τη θέση Νάσια. Στο Στρογγυλάδι πήγαιναν αγόρια από τη Χώρα και από τα χωριά  Βλαχόπουλο, Παπούλια, Πισπίσια και Σκάρμιγκα, για να μάθουν κολύμπι. Έφταναν μέχρι και 50 παιδιά. Υπήρχαν δύο “πισίνες” στον ποταμό, στις οποίες μάθαιναν να κολυμπούν, το σκαφίδι και το στρογγυλάδι. Στο στρογγυλάδι που ήταν λίμνη βαθιά και ολοστρόγγυλη έπεφτε καταρράκτης πολύ ορμητικός. Τα νερά του στη συνέχεια έπεφταν σε άλλη λίμνη, στο σκαφίδι, και μετά ακολουθούσε πάλι καταρράκτης. Τα παιδιά μάθαιναν κολύμπι πρώτα στο σκαφίδι που δεν είχε πολύ βάθος και το νερό δεν έπεφτε με  ορμή και στη συνέχεια έμπαιναν στο στρογγυλάδι. Κολύμπι πρέπει να μάθαιναν εδώ μέχρι τη δεκαετία του 1960.  Αργότερα, που άρχισαν να βελτιώνονται οι δρόμοι και οι δημόσιες συγκοινωνίες και να κυκλοφορούν Ι.Χ. αυτοκίνητα, πήγαιναν στη θάλασσα. Έτσι σταμάτησε η διαδρομή προς το Στρογγυλάδι.

Μπούχαλη

Βρίσκεται στην ακτίνα της περιοχής των Παπουλίων και η ονομασία της θέσης αυτής εμφανίζεται σε τουρκικό πίνακα του 1716  ως θέση-σύνορο των  Άνω Παπουλίων.

Οι παλιοί  θυμούνται τη «γλίνα», το εξαιρετικό εκείνο γαλάζιο αργιλόχωμα του οποίου η εξόρυξη γινόταν στη Μπούχαλη. Κάθε καλοκαίρι, λίγο πριν αρχίσει ο τρύγος της σταφίδας, οι γεωργοί των γύρω χωριών έρχονταν εδώ σε κάποιο σημείο της απόκρημνης πλαγιάς της και σκάβοντας έβγαζαν την ποσότητα χώματος που χρειάζονταν για τα αλώνια. Στη συνέχεια το ξέραιναν στον ήλιο και όταν επρόκειτο να τρυγήσουν, λίγες μέρες πριν ή ακόμη και την προηγούμενη μέρα, το διέλυαν σε νερό φτιάχνοντας ένα γαλάζιο παχύρευστο διάλυμα με το οποίο έχριζαν το χωματένιο αλώνι, δηλαδή το άπλωναν πάνω σε αυτό με αυτοσχέδια πινέλα από το αυτοφυές φυτό ψίλιθρα το οποίο έχει μαλακά φύλλα. Έτσι, στο αλώνι σχηματιζόταν όταν στέγνωνε μια ελαστική κρούστα πάνω στην οποία άπλωναν τα σταφύλια για αποξήρανση. Η  κρούστα  προστάτευε τα σταφύλια από τη σκόνη του εδάφους αλλά και από τον κίνδυνο να κολλήσει χώμα στις ρόγες τους λόγω των υγρών τους. Το ίζημα που παρέμενε στο δοχείο, μετά από την εξάτμιση της μεγαλύτερης ποσότητας του νερού, αποτελούσε ένα εξαιρετικής ποιότητας πηλό στον οποίο δοκιμάζαμε τις αγγειοπλαστικές μας ικανότητες ως παιδιά.

Περνώντας τα χρόνια, η γλίνα αντικαταστάθηκε από χαρτί και αργότερα από τα πλαστικά δίχτυα που στρώνονται στα αλώνια έως σήμερα, η καλλιέργεια της σταφίδας μειώθηκε κατά πολύ ή ελαχιστοποιήθηκε και ο τόπος της εξόρυξης χάθηκε μέσα στο λόγγο και έμεινε, σε όσους τον γνώρισαν, μόνο ως ανάμνηση.

Η Μπούχαλη βρίσκεται Β.-Β.Δ. του χωριού στα όρια της περιοχής των Παπουλίων και της περιοχής του Μυρσινοχωρίου (πρώην Πισπίσια).

Άλλα  τοπωνύμια

Κάποια ακόμη τοπωνύμια του χωριού,(όσα είχα τη δυνατότητα να συλλέξω), είναι τα πιο κάτω, με αλφαβητική σειρά, και επειδή τα ονόματα πάντα κάτι δηλώνουν, (μορφή εδάφους, καλλιέργειες, αρρώστιες, κ.λ.π.), προκύπτουν και από αυτά  χρήσιμες πληροφορίες:

 Άγιος Ιωάννης(στα Κάτω Παπούλια), Άγιος Ιωάννης(στον Τύμβο Παπουλίων) και Άγιος Αθανάσιος. Για τα τοπωνύμια αυτά έχει γίνει αναφορά στην ιστορία των αντίστοιχων εκκλησιών.

 Αλαταριά.Η ονομασία προέρχεται από πλάκες, ως εξής: Οι κτηνοτρόφοι, σε διάφορα μέρη, έριχναν στις ποτίστρες των αιγοπροβάτων τους λίγο αλάτι για να πίνουν τα ζώα περισσότερο νερό και να έχει ο οργανισμός τους επάρκεια. Αλλού πάλι, αντί να ρίχνουν το αλάτι στο νερό, το σκόρπιζαν επάνω σε πλάκες. Τις πλάκες αυτές ονόμαζαν αλαταριές και  τα αιγοπρόβατα τις έγλυφαν, τρώγοντας έτσι όσο είχε ανάγκη ο οργανισμός τους. Υπάρχουν σε πολλές περιοχές της χώρας  τοπωνύμια με το όνομα «”Αλαταριά” και το οφείλουν στις πλάκες αυτές.

Αλογόλακα.=Η λάκα με τα άλογα.

Αμπέλια. Σήμερα το τοπωνύμιο αυτό ακούμε περισσότερο ως “Δέντρο”, λόγω του επιβλητικού δέντρου που βρίσκεται στη θέση αυτή, ανατολικά και πλησίον του χωριού. Να επισημάνουμε ότι τα δέντρα αριά, βελανιδιά, δρυς, πουρνάρι, ρουπάκι είναι συγγενή μεταξύ τους, αλλά στην περιοχή μας πολλές φορές λέμε δέντρο και εννοούμε κάποιο από τα ανωτέρω, π.χ.  λέμε  “το δένδρο” και εννοούμε “η αριά”.

Αρίτσα.=Η μικρή  αριά. Δηλαδή η ονομασία προέρχεται από την αριά και την κατάληξη  -ιτσα που σημαίνει “ μικρή”.

Βαρκά και Βαρκόλακα.=Η λάκα που κρατάει νερό. Από την λέξη βαρκό.

Βοϊδόλιμνα.=Η λίμνη με τα βόδια. Βρακά.

Γούβες. Η ονομασία προέρχεται από τη μορφολογία του εδάφους.  Γούλισμα. Η ονομασία προέρχεται από τη μορφολογία του εδάφους επίσης.

Δεντράκι. Δείχνει ότι το όνομά του προέρχεται από αυτά τα δένδρα που στην περιοχή μας ονομάζουμε “δέντρο”, όπως ήδη αναφέρθηκε.

Καμίνι.Από κάποιο καμίνι που πιθανόν υπήρχε στην περιοχή.  

Κοντινού.Όπως αναφέρθηκε υπήρξε καταγεγραμμένο χωριό Κοντινού, ίσως με την έννοια “το κοντινό χωριό” και έμεινε καταγεγραμμένο ως τοπωνύμιο. 

Κοτσιρίστρα/ες.Το τοπωνύμιο αυτό βρίσκεται Β.-Β.Α. του χωριού και εδώ παλαιά είχαν τα μανδριά τους και έβοσκαν τα αιγοπρόβατά τους Κοτσιραίοι από το χωριό Βελή, όπως μου διηγήθηκε ο Λεωνίδας Πολυχρονόπουλος. Επισημαίνονται και τα εξής: Όπως μου είχε διηγηθεί ο Μεσσήνιος λαογράφος συγγραφέας Νίκος Πασαγιώτης, (που θυμόταν να καλλιεργούνται προ του 1940 φυτά άγνωστα σήμερα στους περισσότερους), υπήρχαν όσπρια ονομαζόμενα κοτσίρια, ότι αυτά ήταν φυτά έρποντα και παραπλήσια προς τα φυτά παπούλια, απλώνονταν  όπως τα παπούλια, ήταν όμως πιο μικρόσωμα και με στενότερα από αυτά φύλλα. (Ούτε τα παπούλια καλλιεργούνται σήμερα, διότι, όπως και το λαθούρι, έβλαπταν σοβαρά το νευρικό σύστημα και δημιουργούσαν αναπηρία σε πολλά παιδιά).  Από τα φυτά κοτσίρια λοιπόν, φαίνεται ότι έλκουν το επώνυμό τους οι Κοτσιραίοι και από αυτούς το τοπωνύμιο Κοτσιρίστρα.

Κουτσουπιά.Από το δένδρο κουτσουπιά(=χαρουπιά). Κούτσουρα. Από την ομώνυμη λέξη.

Κριθαρίτσα/ες. Η ονομασία προέρχεται από τη λέξη κριθάρι και την κατάληξη  -ιτσα που σημαίνει “ μικρή”. Ίσως εννοεί μικρή/ες περιοχή/ες με κριθάρι.

Λάκα. Η ονομασία προέρχεται από  τη μορφή του τόπου στη θέση αυτή, που είναι ανοικτό μέρος  ανάμεσα σε δάσος. Λάμια ή Λελέικα. Λάμια από την ομώνυμη λέξη που σημαίνει  δαιμονικό πλάσμα με γυναικεία μορφή.  Λελέϊκα από το επώνυμο Λέλος, οικογένειας Χωραϊτών, μέλος της οποίας είχε νυμφευτεί με Πανταζοπούλα των Παπουλίων και του είχε δοθεί, ως προικώο, η ομώνυμη έκταση. Λινός.=Πατητήρι σταφυλιών.

Μαρτιλάκα.  Η θέση αυτή εμφανίζεται επί Τουρκοκρατίας ως μία από τις θέσεις σύνορο του  χωριού Άνω Παπούλια. Μεγάλη πέτρα.Ίσως από κάποια πέτρα.

Μεγαμπέλια.= Μεγάλη περιοχή με αμπέλια. Μπέγαινα.Η θέση αυτή βρίσκεται  βόρεια κοντά στο χωριό, σήμερα ονομάζεται περισσότερο “Γούλισμα” και το όνομά της, “Μπέγαινα”, προέρχεται από τη λέξη  Μπέης, δηλαδή σημαίνει “η γυναίκα του Μπέη”.

Παλιόλαζος.Σύμφωνα με τα λεξικά, η λέξη λάζος σημαίνει είδος  μαχαιριού.  Όμως ο αείμνηστος Μεσσήνιος λαογράφος συγγραφέας Νίκος Πασαγιώτης, σε μία από τις επιστολές που είχαμε ανταλλάξει, μου γράφει και τα εξής: “... Κάτι παρόμοιο γινόταν τα παλιά χρόνια και στα χωριά. Έλεγαν οι χωρικοί, πάμε σήμερα για λάζω, δηλαδή να λαζέψουμε, να καθαρίσουμε και να ξεπετρίσουμε το χωράφι νάναι έτοιμο για σπορά. Λάζεμα. ...”’. Πιθανόν το τοπωνύμιο “Παλιόλαζος” να έχει σχέση με αυτή την διαδικασία.  Παλιομάντρια. Η ονομασία μοιάζει να οφείλεται σε μάντρες που φτιάχτηκαν παλιά για να συγκρατείται το χώμα στο έδαφος, που σε αυτό το σημείο είναι επικλινές. Ίσως όμως και να δείχνει ότι εκεί υπήρξαν μαντριά αιγοπροβάτων.  Πανουκλιάρα/ες. Η ονομασία προέρχεται από τη λέξη πανούκλα δηλαδή την ασθένεια πανώλη. Το τοπωνύμιο αυτό  δηλώνει την ύπαρξη επιδημίας πανώλης και είναι γνωστό ότι από το 14^ο  έως το 19^ο αιώνα ο ελλαδικός χώρος αλλά και άλλες χώρες όπως Αίγυπτος, Συρία, Τουρκία κ.λ.π. επλήγησαν πολλές φορές από πανώλη. Πλάτανος.Το όνομα προέρχεται από το χωριό “Πλάτανος” πλησίον του οποίου βρίσκεται, και όχι από  δένδρο πλάτανο.

Σπαρτόραχη.  Η ονομασία μοιάζει να σημαίνει “η ράχη με τα σπάρτα” και να προέρχεται από τα γνωστά αυτοφυή φυτά, από τα οποία υφαίνονταν πολλά από τα ρούχα που χρησιμοποιούσαμε παλαιότερα αλλά και σήμερα ακόμη, και κυρίως κλινοσκεπάσματα και τάπητες. Πιθανόν όμως και να σημαίνει “η ράχη με τα σπαρτά”  όπως έλεγαν τα χωράφια που ήταν σπαρμένα με σιτηρά. Και βέβαια έσπερναν σιτηρά και στην ράχη αυτή. Ταβλάδες.Μάλλον προέρχεται από τη λέξη τάβλα και ίσως υπονοεί ανθρώπους που είχαν σχέση με το ξύλο, π.χ. που έκοβαν σανίδες.  Τιμόνι.   Τσάρκος.   Τυλίχτρα.

Φονικό.Η ονομασία του οφείλεται σε φόνο που έγινε εκεί. (Λεπτομέρειες αναφέρονται σε προηγούμενη δημοσίευση περί της ιστορίας του δημοτικού σχολείου Παπουλίων). Φτερόλακα. =Η λάκα με τις φτέρες. 

Χουνάκια. Το όνομα προέρχεται  από τη λέξη χούνη και εκεί υπάρχουν  χούνες.

Ψηλή κουμαριά. Προφανώς από κάποια ψηλή κουμαριά που υπήρξε εκεί.

Αθήνα  Μάρτιος 2017

Κείμενο-έρευνα: Κωνσταντίνα Παν. Λεβέντη